Пазнай свой край

Практычны модуль № 2.

Тэма: СТЫЛІСТЫЧНАЕ ВЫКАРЫСТАННЕ ПРЫМЕТНІКАЎ

І. Тэарэтычная частка

1. Агульныя асаблівасці стылістычнага выкарыстання прыметнікаў.

2. Поўная і кароткая формы прыметнікаў.

3. Прыметнікі з суфіксамі ацэнкі.

4. Ступені параўнання прыметнікаў і іх стылістычныя асаблівасці.

5. Якасныя і адносныя прыметнікі ў беларускай мове.

6. Сінанімія прыметнікаў і назоўнікаў ва ўскосных склонах.

ІІ. Развіццёвая частка

Заданне 1. Прачытайце матэрыял з газеты “Чырвоная змена “. Напішыце на месцы пропуску прыметнікі. Якую ролю выконваюць якасныя і адносныя прыметнікі ў тэксце?

20 кастрычнiка 2010 года
№ 39 (15642)

НАРОДНЫЯ СВЯТЫНІ: аб'ект турызму ці сакральная таямніца?

Пазнай свой край

...Спачатку хвіліны дзве я стаяў як укопаны. Ногі адмаўляліся зрабіць крок наперад. Цішыня час ад часу парушалася шоргатамі ўдалечыні. Страх паступова пачаў саступаць месца ______________ пачуццю, нібы ты толькі што парушыў чыйсьці спакой. Хацелася павярнуць назад і бегчы, бегчы, каб спыніць гэтую трывогу. Сустрэць, нарэшце, каго-небудзь, хто б супакоіў і сказаў, што баяцца няма чаго. Але вакол цішыня і толькі час ад часу чуюцца шоргаты ўдалечыні...

______________ святыня

Вы будзеце смяяцца, але такія не самыя ______________ўраджанні ў мяне выклікала месца, якое ў народзе лічыцца ______________! Называецца яно Прошча, і назва гэтая, на думку некаторых, паходзіць ад слова "прабачэнне". Людзі прыходяць сюды памаліцца Богу, папрасіць, каб Ён адпусціў грахі ці яшчэ што-небудзь. На святасць месца звычайна ўказваюць ______________крыніцы ці камяні са "слядамі" Багародзіцы альбо Ісуса Хрыста. У Беларусі прошчы мелі шырокае распаўсюджанне. Цяпер пра іх успамінаюць радзей. Шмат пра гэта могуць расказаць краязнаўцы, і толькі ______________жыхары дакладна ведаюць, дзе яны знаходзяцца.

Дагэтуль мне даводзілася чуць, што ў Светлагорскім раёне каля вёскі Хутар ёсць такая Прошча. Кожны год там ______________жыхары ставяць і ўпрыгожваюць крыжы. Але бяда: як гэта заўсёды бывае, ніхто, акрамя мяне, пра яе ніколі не чуў і ніхто не ведае, што яна сабой уяўляе. Пасля такой ______________інфармацыі яшчэ больш захацелася пабачыць усё на свае вочы.

Веласіпед без пракату

У вёску Хутар дабраўся на ______________аўтобусе. Адразу паспяшаўся спытаць у ______________жыхароў, дзе тут Прошча. Аказалася, што знаходзіцца яна далёка за вёскай, у лесе. Але папярэдзілі, што шлях да яе ведаюць толькі жыхары Хутара, і калі я збіраюся знайсці яе адзін, то ў мяне нічога не атрымаецца. Суправаджаць мяне ахвотнікаў не знайшлося. Быў ______________дзень, да таго ж шлях не блізкі — чатыры кіламетры (гадзіну пешам праз лес у ______________напрамку!). Але ж я не мог прыехаць дарэмна. Не зважаючы на рацыю, я вырашыў ісці на пошукі Прошчы самастойна.

Заўсёды, калі прыязджаеш у якую-небудзь вёску, адразу выклікаеш цікавасць у ______________жыхароў. Так здарылася і на гэты раз. У канцы ______________пункта на мяне звярнула ўвагу жанчына. Завуць яе Людміла. Яна насцярожана сачыла, як я хаджу ад адной хаты да другой і штосьці пытаю. Даведаўшыся, што я збіраюся ў Прошчу, дала мне свой веласіпед і растлумачыла, куды трэба паварочваць, каб прыехаць на месца. Узамен на ______________сродак нават дакументаў не папрасіла. На ўсялякі выпадак, калі заблукаю, спытаў нумар тэлефона.

Праз некалькі хвілін я ўжо імчаўся па лесе на веласіпеде ______________маркі. Думка адна: хутчэй дабрацца, паглядзець і вярнуць ______________сродак. Але, праехаўшы пэўную адлегласць, зразумеў: заблукаў! ______________сувязь у лесе не працавала. Патэлефанаваць немагчыма. Людзей навокал няма. Вяртацца назад ні з чым — і далёка, і сорамна. Вырашыў, што трэба збочваць на ______________сцежкі і ўважліва глядзець па баках. Добра, што не пешам прыйшлося даследаваць тэрыторыю.

І ў той момант, калі падумаў, што ўсё дарэмна, бачу перад сабой крыж, на якім завязана тканіна. Навокал — ______________лес, ______________душы і крыж! Пачуцці не самыя ______________. Яшчэ больш стала не па сабе, калі ўгледзеў праз ______________дрэвы ______________палянку, цалкам застаўленую крыжамі ў ______________рост. Іх тут каля дваццаці — з дрэва і металу. Усе, як адзін, упрыгожаныя тканінамі і нагадваюць бабулек з хусткамі на галаве! Калі знаходзішся на гэтым месцы адзін і ўпершыню, інтуітыўна пачынаеш маліцца...

Легенды і сучаснасць

Калісьці на гэтым месцы стаяла царква. Чаму так далёка ад вёскі? Менавіта тут біла ______________крыніца, а побач быў камень са слядком самога Ісуса, які піў ______________ваду. Падчас барацьбы з "опіумам народа" царкву знішчылі. Звон і камень утапілі ў дрыгве. Але людзі пра месца, дзе раней была святыня, не забыліся.

У час вайны на свята Святой Тройцы немцы збіраліся спаліць Хутар. Але па не высветленых абставінах ад гэтай ідэі ў ______________хвіліну адмовіліся. Жыхары палічылі гэта знакам з нябёсаў. І ў знак пашаны Богу пачалі кожны год на свята Тройцы прыходзіць у Прошчу, каб памаліцца. У ______________часы пачалі ўсталёўваць крыжы, якія па традыцыі ўпрыгожваюць ручнікамі і тканінамі. Таксама пакідаюць на гэтым месцы людзі грошы, па прыкладзе ахвяраванняў, але мне так і не змаглі адказаць, навошта гэта робіцца, калі Прошча не падтрымліваецца за кошт ______________адзінак.

— У дзень свята прыязджае шмат людзей з ______________вёсак. Машыну прыпаркаваць нельга! — кажа ______________жыхар Уладзімір.

У ______________дні, такія, як выбраў я, акрамя ______________птушак і жывёл тут нікога няма. За год сцежкі паспяваюць зарасці. Моладзь на свята ў Прошчу не прыходзіць. Калі не стане старых, то месца яшчэ больш зарасце хмызняком. ______________крыжы пачалі ўжо ламацца, таму ў ______________час аддаюць перавагу ______________. Святар сюды не прыязджае. Усё робяць сваімі сіламі старыя. Турыстаў ніколі таксама не бывае.

— ______________прыхода ў нас няма. Ёсць толькі пратэстанты. Некаторыя да іх ходзяць, — распавядае мясцовая жыхарка. — А так молімся ў Прошчы.

— Калі штосьці здарыцца ў каго, ідзе адразу ў Прошчу, — расказвае Людміла, якая з радасцю прапанавала мне веласіпед. — У суседкі прапаў сын у Афганістане. Месца сабе не знаходзіла. Вырашыла пайсці памаліцца ў Прошчу. На ______________дзень прыйшоў ліст, што сын ______________-здаровы. Іншая не магла дзіця нарадзіць. А калі, нарэшце, атрымалася, то не данасіла 2 месяцы. Таксама хадзіла маліцца ў Прошчу. Цяпер расце ______________чалавечак. Шмат цудаў яшчэ ______________адбываецца тут. Зграшыў хтосьці — ідзе абракацца, а потым у знак падзякі крыж усталюе. Я і сама бываю там часам. На душы лягчэй становіцца.

Магчыма, на душы становіцца лягчэй у вяскоўцаў, а мне чамусьці было не вельмі прыемна апынуцца сам-насам з ______________крыжамі пасярод лесу. Можа, у гэтым і ёсць сапраўдная ўнікальнасць такіх месцаў: яны зроблены для сваіх, для ______________, а не для ______________наведвання турыстамі.

Крыніцу адшукаць мне не пашчасціла. Мясцовыя таксама пра яе зараз не ведаюць. Шукаць камень і звон у вёсцы ніхто не збіраецца. Я нават і спрабаваць не стаў: усё парасло дрэвамі навокал — прайсці немагчыма.

Раней даводзілася бываць на ______________месцах у іншых краінах. Там не даюць забыць ______________жыхарам пра свае святыні і традыцыі ______________фірмы, якія робяць на такіх аб'ектах ______________грошы. На шчасце, у нас пакуль што прошчы яшчэ застаюцца сапраўднымі ______________месцамі. Але паўстае пытанне: ці застануцца яны такімі ж праз пяць, дзесяць гадоў? Ці застануцца тыя людзі, на якіх трымаюцца яшчэ гэтыя традыцыі?

Мы, насамрэч, ______________людзі, што дагэтуль захоўваем такія ______________для ______________свету куточкі ______________традыцый і рытуалаў. Але чамусьці па ______________дзень мало хто з нас карыстаецца з гэтага...

Уладзіслаў Кузьмін.

Задание 2. МЕЛИОРАТИВНАЯ И ПЕЙОРАТИВНАЯ ЛЕКСИКА

Говоря о мелиоративных словах, имеют в виду слова положительные, привлекательные, приятные, добрые. Эти качества дополнительно входят в значение слова, точнее, в его coзначение.

У пейоративных слов эти качества отсутствуют. Такие слова имеют отрицательное, неприятное, уничижительное созначение и вызывают отрицательные эмоции.

К мелиоративным можно отнести такие слова, как букет, весна, гостинец, дружба, жених, зайчик, именины, красноречивый, ласкать, приятно, нежный и др.

К пейоративным словам относятся: бездельничать, болезнь, драма, истеричка, мрачно, нерадивый, проигрыш, регресс, тоскливо, лгать, а также бранная лексика: балбес, дурак, кретин, идиот, негодяй, подлец.

Мелиоративными и пейоративными бывают не только отдельные слова, но и сочетания слов, вызывающие те или иные эмоции у читателя или слушателя. Они состоят из двух или более словесных единиц: приятно сознавать, постоянная забота, бронзовый призер, чествование юбиляра, благоустройство территории, заслуженный отдых, внимательное отношение, до разумных пределов, организаторские способности, сердечная благодарность, высшее образование, античная красота, благоприятная погода.

Пейоративными можно назвать следующие сочетания: трагическая участь, замести следы, волна возмущения, покрыть себя позором, вероломная измена, пустые обещания, якшаться с убийцами, ворвались в лагерь беженцев, глупая шутка, втоптать в грязь, убраться вон, циничное заявление, нагло попирать законы, грубый диктат.

В газетных текстах, особенно в периоды военных противостояний, часто используют однообразные пейоративные сочетания, подобные приводимым ниже.

Составьте законченные предложения с такими пейоративными сочетаниями. варварские действия, варварское истребление, варварский разбой, варварское оружие, кровавая акция, кровавое злодеяние, кровавая бойня, кровавое преступление, кровавая оргия, кровавая резня, кровавая вакханалия, звериная сущность, зверски убиты, злодеяния военщины, новые злодеяния, вероломное вторжение, окровавленные трупы, методичные убийства, чудовищная бойня, чудовищные злодеяния, озверевшая солдатня.

ІІІ. Практычная частка

Заданне 1. Дайце азначэнне тэрміну эпітэт. Падбярыце як мага больш эпітэтаў да слоў зямля, мова, вочы.

Заданне 2. Знайдзіце тэкст-апісанне. Выпішыце з яго прыметнікі. Вызначце іх разрад. Адзначце стылістычныя асаблівасці прыметнікаў у гэтым тэксце.

Задание 3. Определите, какие из приведенных плеонастических словосочетаний закрепились в литературном языке.

Народная демократия, патриот своей родины, экспонат выставки, букинистическая книга, свободная вакансия, прейскурант цен, народный фольклор, автобиография жизни, монументальный памятник, габаритные размеры, реальная действительность, период времени, огромная махина, взаимно друг к другу, памятный сувенир, частная собственность.

Задание 4. Из слов, заключенных в скобках, выберите нужное.

1. Герой произносит (сокровенную, священную, заветную, верную) клятву.

2. Мы услышали (потрясающие, дикие, неистовые) крики.

3. Нельзя (опасаться, пугаться, бояться, страшиться, трусить, робеть, трепетать) всего на свете, надо быть (смелым, храбым, отважным, решительным, дерзким, бесстрашным).

Задание 5. Составьте предложения с данными словосочетаниями и сочетаниями слов. Прокомментируйте смысловые и стилистические особенности употребления полной и краткой формы прилагательного в Ваших предложениях.

Мальчик спокойный – мальчик спокоен, старик больной – старик болен, погода хорошая – погода хороша, брюки короткие – брюки коротки, задача трудная – задача трудна, озеро глубокое – озеро глубоко, книга полезная – книга полезна, требования своевременные – требования своевременны, место свободное – место свободно.

Задание 6. Вставьте пропущенные буквы.

Цветущ… Капри. Маленьк… кафе, где встречается местн… бомонд.

Здесь можно увидеть состаривш… травести и юн… кабальеро, молодящ… инженю в пушист… боа и сед… маэстро, стар… рантье и справедлив… рефери.

Все они часто посещают соседн… казино, а сюда приходят послушать всеми любим… банджо и остроумн… конферансье, выпить розов… мартини или колумбийск… кофе.

Сегодня здесь был… небрежно одет… хиппи и юн… пани. Обе заказали салат из сочн… кольраби и бутерброды с жирн… иваси. Пани пьет сок из свеж… фейхоа, а хиппи заказал… шотландск… виски и стал… наблюдать за ярк… марабу, котор… вылетел… из клетки и сел… на красив… бра.

Дата добавления: 2015-12-08