Упражнения. I. Подставьте вместо подчеркнутых слов предложенные примеры.

I. Подставьте вместо подчеркнутых слов предложенные примеры.

1. Җил болhн сурhулин өмн экм нанд девтр авна.

биллүр, зус, үзг, харнда

2. Одахн ээҗмдн Булhнд сәәхн ке бүшмүд авч.

альчур, махла, hос, киилг

3. Җаңhр одахн зе тал Цаhан Амн орҗ.

Шарту, Москва, Элст, селә

4. «Җаңhр» нертә ик делгүрт олн зүсн хувц хулдна.

сән хөөнә мах сәәхн бүшмүд дулан девл

5. Би ик сурhулин өөр тавн давхр герт hурвн хората патьрт бәәнәв.

ард, хаҗуд, өмн

6. Асхн болhн мадн аавин хошт көдлнәвидн.

сурhулин өмн өдр болhн үдин хөөн

II. Проспрягайте глаголы в формах настоящего времени.

Авна, бәәнә, өгнә, орна, hарна, одна, көдлнә, хулдна.

III. Дайте полные утвердительные ответы на общие вопросы.

Цаhан Амн Элстәс хол бәәнү?

Балhсна захд хувцна делгүр бәәнү?

Чини дү көвүнд телефон бәәнү?

Чи оютна герт орнч?

Цаhан Амнд модн урhну?

Та аавин патьр хулднт?

Тана делгүрт залу улсин хувц хулдну?

Тана уульнцтн өргний?

Тана герин өөр цецг урhну?

Оютна хора герлтәй?

Эн герин ноха күн тал хуцну?

IV. Дайте полные ответы на специальные вопросы, используя пройденную лексику.

Чини өрк-бүл хама бәәнә?

Чи ямаран нертә делгүрәс хувц авнач?

Багштн ямаран уульнцд бәәнә?

Чи Москва балhснд хама көдлнәч?

Тана патьрин тойг ямаран?

Тадн кедү давхр герт бәәнәт?

Тана герин өөр ямаран делгүр бәәнә?

V. Раскройте скобки, переведите местоимение и закончите предложения, используя соответствующие лично-предикативные частицы.

1. (Вы) ямаран нертә уульнцд бәәнә…. 2. (Я) Москва балhсна тал дунд хойр давхр герт бәәнә…. 3. (Мы) хувцна делгүрәс кесг сәәхн бүшмүд, киилг, махла авна…. 4. (Вы) Элстин альк захд бәәнә…? 5. (Мы) өдр болhн ик сурhульд одна…. 6. (Ты) нанд Дорҗин телефона тойг кезә өгнә…. 7. (Вы) наhц аавин герин хайг кезә нанд өгнә…. 8. (Ты) эк-эцкин патьр кезә хулдна…? 9. (Я) көдлмшт өрүн эрт одна…. 10. (Вы) ода кедү үртәв…? 11. (Ты) эн уульнцин альк герт бәәнә…?

VI. Раскройте скобки, поставьте слова в нужном падеже. Выпишите существительные в винительном падеже и составьте с ними предложения.

1. Мини (гер) өөр хойр давхр өндр гер бәәнә. 2. Ик (делгүр) орс (бичәч) кесг (дегтр) хулдна.3. Бидн асхн болhн (ээҗ) (үсн) авнавидн. 4. Хөөнә (хаша) ард үкрин ик хаша бәәнә. 5. Өдр болhн ээҗм бичкн (хурhн) (үсн) өгнә. 6. Мана (ээҗ) улан (үкр) өрүн эрт туhлҗ. 7. Мана хальмг (келн)багшин гер мана өөр бәәнә. 8. Җил болhн бидн (мал) ик (төл) авнавидн. 9. Хөөнә хойр хурhн (хаша) hарч. 10. Бадма Сумъян хойр тосхачин (сурhуль) орҗ. 11. Саглр (Җирhл) бичкн хар мис авч. 12. Мана (селән) бичкн (үрн) нег күүкд күн бәәҗ. 13. Би үр (көвүн) нег бичкн хар ноха өгнәв. 14. Селәнә хөн (хош) зөвәр хол hарч.

VII. Придумайте предложения из данных глагольных словосочетаний.

Кеер hарх, нас авх, җил орх, селәнәс hарх, герт орх, балhс орх, делгүрт одх, сурhульд орх, менд бәәх, эрдм авх, өрк-бүлд бәәх, балhснд көдлх, үрн hарх, мис тал хуцх, өрүн эрт мөөрх, хашад мәәлх, холд көдлх, хувц хулдх, җил болhн хурhлх, гер хулдх.

VIII. Определите падеж местоимений. Придумайте с ними свои предложения.

1. Мини хорад нег ширә, хойр сандл бәәнә. 2. Нанд нег бичкн шар ноха болн хар мис бәәнә. 3. Мини үр күүкн өдр болhн нанас хальмг келнә дегтр авна. 4. Көгшн наhц ээҗмдн мана герт бәәнә. 5. Чини үр көвүнчн Әәдрхнд му биш бәәнә. 6. Намаг кезә көдлмшт авнат? 7. Мана орс келнә дегтр Арлтанд бәәҗ. 8. Би чамас Делгрин хайг авнав. 9. Би, Басң, Делгр hурвн энҗл Москва орнавидн. 10. Эн герин эзн чамас кедү мөңг авна? 11. Мадн Элстд сән менд бәәнәвидн. 12. Маднд авhмдн җил болhн нег хурhта хө өгнә. 13. Таднас тер бичкн шар ноха авнав. 14. Теднә хошт мана көвүн көдлнә. 15. Мини арвн йистә үр күүкн энҗл күүнд одв.

IX. Найдите послелоги и составьте с ними предложения.

1. Мана селәнә өөр өндр хамр бәәнә. 2. Мини орндг тус ик терз бәәнә. 3. Өндр модна хаҗуд нохан гер бәәнә. 4. Бичкн ноха асхн болhн мини хорад орна. 5. Балhсн селән хоорнд мана аавин хош бәәнә. 6. Үдин хөөн көвүн ээҗ-аав тал одна. 7. Зарhчин герин тус бичәчин гер бәәнә. 8. Һаhан герин ард ик чолун делгүр бәәнә. 9. Герин өмн өндр модн урhна. 10. Үдин өмн мал кеер hарна. 11. Үкрин хашан өөр хөөнә хаша бәәнә. 12. Мана эк-эцкин гер ээҗ-аавин герин ард бәәнә. 13. Асхн болhн мана үкр дала үс өгнә.

X. Составьте предложения из данных слов.

1. Көгшн, захин, нег, өвгн, герт, эмгн, бәәнә, хойр. 2. Мана, ноха, нег, авh, үр, шар, бичкн, көвүнәс, авч. 3. Мадн, однавидн, хөөн, Әәдрхнд, үдин. 4. Өдр, үс, ээҗ, мана, маднд, өгнә, болhн. 5. Наhцх, бәәнә, наhц эгч, делгүрин, ик, хойр, болн, өөр, давхр. 6. Балhсна, дунд, тал, гер, талвңгин, ик, хажуд, бәәнә, сурhулин. 7. Мини, авч, көвүн, балhснд, зе, патьр, Москва. 8. Захд, селәнә, ар, ээҗ-аавин, бәәнә, хош. 9. Маднас, болhн, девтр, өдр, багш, авна. 10. Харцхин, өөр, асхн, модна, туhлҗ, нег, көгшн, үкр, кеер. 11. Мини, көвүн, болhн, орна, Санҗ, үр, җил, Москва.

XI. Переведите текст на русский язык. Задайте общие и специальные вопросы к тексту. Кратко изложите содержание.

Мини өрк-бүл хойр давхр чолун герт бәәнә. Мана герин барун хаҗуд шин герт мана наhцхин өрк-бүл бәәнә. Наhцх дөрвн үртә. Теднә гер ик, олн хората. Теднә ард мана ээҗ-аавин ик модн гер бәәнә. Ээҗ-аавин хашад дала мал бәәнә. Өдр болhн ээҗмдн маднд үкрин үс өгнә. Аавин герт мана авh, үүнә гергн болн теднә хойр үрн бәәнә. Мана уульнцд маднас хол биш мини ахин өрк-бүл бәәнә. Ах хойр бичкн үртә. Тедн бас ээҗәс үс авна. Ээҗин үкрин үсн делгүрин үснәс сән. Уульнцин захд hурвн давхр делгүр бәәнә. Эн делгүрәс бидн дала юм авнавидн.

XII. Найдите лишнее слово в каждой строке.

1. патьр, оютн, хаша, хора, гер, хош;

2. тосхач, бичәч, ээҗ, тәмрч, зурач, зарhч;

3. миңhн, бас, сай, җува, дуңшур, түмн;

4. чи, би, эн, тус, тер, бидн, эдн.

XIII. Выучите диалог наизусть.

- Мендвт!

- Мендвт!

- Тана нернтн кемб?

- Мини нерн Делгр.

- Та эн уульнцд бәәнт?

- Ээ. Би энд бәәнәв.

- Хальмг келнә багш Манҗин Бадм эн уульнцд бәәнү?

- Бәәнә. Уульнцин тер захд, улан чолун герт бәәнә.

- Тер бичкн модн герин өөрий?

- Биш. Шар үүдтә хойр давхр герин ард.

- Зөвәр хол бәәҗ.

XIV. Переведите предложения на калмыцкий язык.

1. Наш дом находится недалеко от музея. 2. Комната моего младшего брата большая и просторная. 3. Я живу в северной части города, возле большого магазина. 4. Улица «Джангара» очень широкая и длинная. 5. Вы где проживаете? – Я живу в Саратове, в южной части города. 6. Моя кровать находится напротив большого окна. 7. У моего дяди большой, двухэтажный магазин одежды. 8. Я и моя подруга живем в студенческом общежитии. 9. Наша школа находится за большим пятиэтажным домом. 10. В этом году мы продадим старый бабушкин дом. 11. Вечером я дам тебе адрес и номер телефона друга.

XV. Переведите текст на калмыцкий язык.

Меня зовут Делгира. Моего мужа зовут Бадма. Мы живем в городе. Наша улица самая длинная. На этой улице находится большая школа. Она новая, трехэтажная. Возле школы есть небольшой магазин. Каждый день я в магазине делаю покупки.

Мой муж – строитель. Я работаю в школе. Младшая сестра мужа школьница. Она живет с нами. Родители мужа живут в селе. Его мать – учитель калмыцкого языка, его отец – ветеринар.

У нас двое детей. Нашему сыну пять лет. Нашей младшей дочери два года.

XVI. Расскажите своему новому знакомому о своем местожительстве, используя данные словосочетания.

Домашний адрес, центр города, городская площадь, рядом с университетом, напротив магазина, широкая улица, пятиэтажный дом, недалеко от дома, номер телефона.

XVII. Напишите письмо родителям, о том, как устроились в студенческом общежитии. Опишите комнату, вид из окна. Расскажите о студентах, проживающих вместе с вами в комнате.

Дата добавления: 2015-08-20