Ндіріс факторлары және оларды өтеу

Өндіріс факторлары	Өтеу
Еңбек (еңбек ресурстары)	Жалақы
Капитал (ақшаға сатып алынытын)	Пайыздар,дивидендтер
Басқарма, кәсіпкерлік қызмет	Пайда
Жер	Рента

Жылжымайтын мүлікке салық салу бойынша батыс мамандары «қалалық рента» келесідей үш негізгі көздерден пайда болады деп тұжырымдайды:

- табиғат сыйы: топырактың жемістілігі, тиімді сауалдық шарттар, су ресурстарының деңгейі, қазбаланатын пайдалылардың бүтінділігі және т.б.

- коммуналдық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету: қалалық немесе ауыл тұрғындарының жер кұнының маңызды бөлігінің дамытушылары болып табылады, өмір пайдаларын, өмір стандартын, өмір стилін,
жұмыс орнын және т.б. деңгейін өзінің территориясында дамыта, қолдай отырып;

- әрбір жеке алынған жер теліміндегі өндірістік (кәсіпкерлік) қызмет.

Қаланың дамуы маңызды дәрежеде жер рентасының есебінде болады, яғни оның жерге төлемдер түріндегі қалалық бюджетке баратын бөлігі болып табылады. (Жер салығы немесе жалгерлік төлем).Осы жерден басқарудың қалалық органдарының ең маңызды міндеті мемлекеттік жерлерді және олармен дамытылатын рентаны максималды тиімді пайдалану.

Қалалық жерлерді тиімді қолданумен байланысты үш өзара байланысты компонетті бөліп қарастыруға болады: жерге меншік құқығы, жердің құны және жерді қолдану режимі. Жердің компонентінің әрқайсысы тиімді басқаруды талап етеді, өйткені белгілі бір қоғамдық қызметтерді орындауды қамтамасыз етеді: меншік құқығы-иемдену құқығының сенімді қорғанысын кепілдейді. Құн-жерге және басқа жылжымайтын меншікке салық салу кезінде тиімділікті қамтамассыз етеді, жерлерді қолдану режимі-жерлердің тиімді және рационалды қолдануға мұқтаждайды. Мұндай басқару тек тиісті ақпараттық жүйеде -барлық жер учаскілерінің орналасуын және олардың мөлшерін бейнелейтін және олардың сипатты ерекшеліктерін мәтіндік сипаттау, соның ішінде құн жүйелендірілген мәліметтердің жер туралы мәліметтерді тиісті тіркеуде ғана жүргізілуі мүмкін болып табылады.

Қалалық территорияның құнын қалыптастыру негізінде бірнеше ренталық теорияларды көруге болады. Жер рентасының қалыптасуының Маркстік теориясын қысқаша түсіндірейік. Маркс бойынша нарықтық экономикада жер рентасы екі қалыпты нысандарда қалыптасады: жерге жеке меншіктен шығатын және саланың капиталының органикалық құруының көрсеткіштерін бейнелейтін (халық шаруашылығының әрбір саласы жерді кеңістіктік операциялық базис ретінде қолданады, онымен олар минимадды салалық рентаны дамытады) абсолютті рента және кала жүйесінде және табиғат ортасында аз-маз сәтті орналасуы салдарынан жер учаскесінің қымбаттауының нәтижесі болып табылатын дифференциалды рента. XIX ғасырдың I жартысында қол жеткізу рентасының теориясы қалыптасты. XX ғасырдың басында урбанис-экономистер бұл үлгіні қалалық жерге бейімдеді. Автомобильдер жүретін жерлерді кеңейту және урбанизацияланған территорияларға орталықтандыру үрдістерінің сұрақтарын зерттей келе, тұрғын нарығын және жер нарығын басқаруда әлі күнге дейін экономистермен белсенді қолданылатын қол жеткізу рентасының теориясын қайта қалыптастырды.

Әр түрлі ренталық теориялардың берілген қысқаша талдауына қорытынды айтуға болады: рента-бұл жер меншігін, заңды нысанын, экономикалық өткізу болып табылады. Оның күшімен әр түрлі жекеленген белгілі бір жерді иеленуге құқық береді. Тәжірибеде барлығы жерді қолдану үшін рұқсатқа жалғалық ақша нысанында жер меншігіне жалгер төлейтін, әрине жер рентасы болып шығады. Бұл салық қандай да болса, құрамдас бөліктерде құралса да, ол үшін жер рентасы болып жерді жалға бергеннен түсетін капитализацияланған табыс ретіндегі жердің құнын анықтайды. Қарастырылған жер рентасының теориясын бізді әрбір тұрғылықты жердің архитектуралық-жоспарлық композицияның негізінде салынған негізгі қалалық құрылысты қағидалар түсу мүмкіндігін алып келеді. Бұл қағидалар басқа факторлармен бірге (ол факторлар жұмысқа дейін қашықтық және әр түрлі қызметтерді алу орындарына қол жеткізу, қалалық ортаның, құрылыс сапасы, қалалық кеңістіктің әлеуметтік иерархиясы- мерейлік және әлеуметтік тұрғысынан деградациаланатын аудандар) тұрғындар шеңберінде, сондай-ақ оның тікелей әсер ету аймағында да жылжымайтын мүлік құнын қалыптастыруда басты болып табылады.

Дата добавления: 2015-11-30