|
Читайте также: |
| Шығын баптары | Нормасы бойынша өнім бірлігіне есептелген шығындар | Ауытку | Өнім бірлігінің өзіндік кұны | |
| жалпы шығарылган өнімге | өнім бірлігіне | |||
| Материалдар Жалакы Енбек акыдан ауда-рылған ауларымдар Үстеме шығыстары Жиьшы | 20,0 40,0 7,56 18,0 85,56 | -40,0 +80 +15,12 +36,0 +91,12 | -1,54 +3,08 +0,58 + 1,38 +3,5 | 18,46 43,08 8,14 19,38 89,06 |
Келтірілген калькуляциядан бір станоктың нақты өзіндік кұны 89,06 мың теңге құрағанын көреміз, демек, 3,5 мың теңгеге нормативтіктен жоғары болған (89,06 - 85,56).
Есептік айда барлык, шығарылған өнімнің нақты өзіндік құны 2315,68 тенге (2224,56 + 91,12) құраған және 91,12 мың теңгеге нормативтік деңгейі көтерілген. 2315,68 мың теңге сомасына шығарылған өнімнің нақты өзіндік кұны 221 - "Дайын өнім" шотының дебетіне есептен шығарылды, біраккәсіпорын басшысы ауытқудың себебін ашып, оларды келешекте болдырмау мақсатында тиісті шараларды кабылдауы керек.
Німнің өзіндік кұнын калькуляциялаудың және шығынды есепке алудың халықаралық практикада колданылатын әдістері
Кәсіпорынның баскарушы есебі, есептің бір бөлігі ретінде, жіктеумен, жазумен, таратумен, талдап корытумен, ағымдағы және жорамалданған шығындар бойынша есеп берумен байланысты жүргізіледі. Баскарушы есебі салаға, сала ішіндегі салаға, қызмет турлеріне, кәсіпорынға лайықтап шығындарды есепке алудың жэне өнімнің, жүмыетар мен керсетілетін қызметтердің езіндік құнын есептеп шығарудьщ жұйелі өдістерін талдап енгізуді көздейді. Мұнда цехтар, функционалдық бөлімшелер, жауапты адамдар, қызмет түрлері, бұйымдар, кезеңдер және баска да керсеткіщтер бойынша щығыңдарды есепке алу жөне өнімнін езіндік құнын алдын ала есептеп шығару жүзеге асырылады, Басқарушы есеп келесі кезеңдерге өнімнің езіндіқ қүнын, стандарттық немесе езі калайтын өзіндік құнды болжайды, түрлі кезеңдер ішіндегі элементтер мен баптар бойынша өзіндік құнды салыстыруды жүзеге асырады және түрлі жағдайлардағы өнiмнің өзіндік құн бойынша бар нұсқауларға талдау жасап, кәсіпорынды басқару органдарына өзiндік кұн туралы деректер береді, бұл деректер осы органдар үшiн ағымдық және болашақ операцияларды бакылауды жүзеге асыру құралы болып табылады
Кәсіпорынды басқарудың екі нүсқасын ксздестіруге болады.
Бірінші нұсқада тек есептік функция орындалады жауапкершілік орталығы бойынша өндіріске кеткен шығындарының есебін жүзеге асырады және енімнщ, жұмыстың және қызметтің өзіндік кұнын калькуляциялайды.
Ал екiншi нүсқада таза есептік функциямен катар өндіріске кеткен шығындардың сметасын жасауды, сондай-ақ, норматив мен норманы әзірлеуді жүзеге асырады, яғни кәсшорынның барлық нормативтік шаруашылығын жұрпзіп, жасалған шығындарды талдап, оларды стандартпен салыстырып, өнiмнің өзіндік құнын болжайды Бухгалтерия жүмысын осылайшы ұйымдастыру кәсiпорынды басқару жүйесінің бір беліп болып саналады Шетел кәсіпорьгндарында тап осындай нүсқа өте жиі кездеседі және ол басқарушы есеп деп аталады
Сеитіп, ендірістік (басқару) есеп каржылық есебш кеңеитеді және ол непзшен фирманың ішкі операцияларын жүрпзу кезінде колданылады Бүл жерде каржылық есеп есептік саясаттың аясында Халықаралык есеп стандартына сәйкес үйымдастырылса, басқарушы есеп іс жүзінде ондай тәртіппен белгіленбейді (регламенттелмейді). Халықаралықесептіңтәжірибесі мынаны көрсетіп берді кәсілорыннын әрбір саласында, сала ішіндеп саласында шығындарды есепке алуды үиымдастырудық қалыптаскан ерекшеліктері, оның үстіне, кептеген кәсіпорындар мен фирмалардың капиталмен еркін маневр жасауына мүмкшдік беретін көп салалы профилі бар екенін ескерген жөн, демек, өндірістік есептін, катаң тәртібщ белплеу іс жүзшде өте қиын іс болып табылады
Стандарт-кост жүйесі бойынша өндіріске кеткен шығындарды есепке алу. Стандарт-кост жүйесі бойынша өндіріске кеткен шығындарды есепке алудың әдісі есептің басқа жүйеден дербес, окшауланған болып табылмайды. Шын мәнінде, ол бөлістік, тапсырыстык, бөлшектік (детальдык) жай (процесстік) және басқа да ендіріс шығындарын есептеу және енімнщ өзіндік кұнын шығару әдістерімен ұштастыруды (үйіесімді)табуды көздеиді Негізінен алғанда, стандарт-кост жүйесі машина жасау кәсіпорындарында колдау үшін әзірленген. Алайда бүл әдісті басқа салаларда да пайдалануға болады Одан баска, стандарт-кост енімді сатудың, негізгі кұралдың жөндеуге кеткен шығынның, күрделі кұрылыстың материалдық ресурстарды дайындаудың есебін ұйымдастыру кезінде пайдаланылуы мүмкін.
Қаржылық және өндірістік (басқару) есебін салыстыру кестесін келтіріп көрейік:
| Салыстыру аясы | Қаржылық есебі | Басқару есебі |
| Ақпаратты пайдаланатын негізп ттынушылар | Шаруашылық-тан тыс ұйымдармен жеке тұлғалар | Фирма ішіндегі әртүрлі деңгейдегі 6асқарушы тұлғалар |
| Бухгалтерлік есеп жүйесінің түрлері | Екі жақты жазба жүйесі | Екі жақтың жазба жүйесімен шектелмейді, яғни нәтиже беретін кез келген жүйесі пайдаланады |
| Таңдау еркіндігі | Бухгалтерлік есептің жалпы қабылданған белгілерін міндетті түрде басшылықка алу | Нормалар мен шектеулер жоқ Бірден-бір өлшем - жарамдылығы |
| Пайдаланылатын өлшемдері | Шаруашылық жағдайыньң фактісі пайда болған тұсьнда әрекет етіп тұрған ақша бірлігінің бағамы бойынша | Кез келген лайықты (дұрыс келетін) ақшалай немесе натуралды өлшемі: адам сағаты машина сағаты және т.б. Егер доллармен жүзеге асырыл- са, онда доллардың іс жүзіндегі немесе болашақтағы құны пайдалануы мүмкін |
| Шаруашылықбірлігінің әртүрлі құрылымдық бөлімшелері | ||
| Талдаудың негізгі объектісі | Шаруашылық бірлігі тұтас алынады | |
| Есеп беру жиілігі | Тұрақты негізде, кезеңдігі бойынша | Қажет болған жағдайда, тұрақты емес негізде жасалуы да мүмкін |
| Сенімділік дәрежесі | Объектілігі талдап етіледі кезеңдігі бойынша өткен жағдайлар мен фактілерді сипаттайды | Жоспарлау мақсатына тікелей байланысты болып келеді, бірақ кажет кезде дәл деректерде пандаланады, табнғаты жағынан футуристік болып келеді (бола- шакқа ақпарат беруге қабілетті) |
Стандарт-кост жүйесінің негізгі ерекшелігі мынадай: өндіріске жұмсалатын барлық шығындар өндірісте жұмсалмай тұрып есептелінеді. Шығындар стандартын есептеу үшін натуралдық және кұндық көрсеткіштер пайдаланылады. Одан басқа, арнайы шоттарды колдана отырып, нақты жұмсалған шығындар мен стандарттық өзіндік кұнның арасындағы айырманы көрсетеді. Сөйтiп, стандарт-кост жүйесі шығындарды нормалауға болатын стандарттар нормаларын әзірлеуді, бұйымдардың стандарттық калькуляциясын жасауды және стандарттардан ауытқуларды бөліп керсетуді, өндірістегі іс жүзіндегі шығындарды есепке алуды көздейді. Стандарт-кост жүйесі өндіріс шығындарын жедел бақылап отырудың басты кұралы болып табылады.
Шетел фирмаларының тәжірибесі көрсеткендей, олардың басым көпшілігі стандарт-гост жүйесін толық көлемінде пайдаланбайды: олар аякталмаған өндірістің қалдығын бағалау үшін пайдаланбайды, бухгалтерлік есеп жүйесінде стандарттық құны бойынша калькуляция баптары (материалдар, жалақы және т.б.) калькуляцияланбайды. Көптеген фирмалар шығындар стандарттары мен стандарттык калькуляцияны шығарылған өнімнің негізгі номенклатурасы үшін ғана әзірлейді. Соның өзінде, бұл стандарттар көбіне тек натуралдықөлшемцермен ғана белгіленеді.
Стадарт-гост жүйесінің жұмыс істеуі негізіне фирманың өзі белгілеген жөне өндіріс процесі барысында өзгеріп отыратын стандарттар (нормалар мен нормативтер) топтамасы жатады. Барлық стандартты үш топқа бөлуге болады:
- теориялық стандарттар — бүл кез келген фирманың ұмтылыс жасайтын идеалы немесе жетілдірілген стандарты;
- ағымдықстандарттар — стандарт белгілеген мерзіміне өндіріс шығындарының мөлшерін көрсететін стандарттар;
Дата добавления: 2015-11-14; просмотров: 130 | Нарушение авторских прав
| <== предыдущая страница | | | следующая страница ==> |
| Кұраған, ал аяқталмаған ендірістің баға айырмасы сомасы | | | Базистік (негіздік) стандарттар — өндіріс процесінде болған өзгерістерге дейін жылдан жылға өзгермейтін стандарттар. |