Читайте также:
|
Сабақтың мақсаты – IAS, AAOIFI, IIFM, IFSB ұйымдарының ережелері мен ХҚЕС сәйкес ислам қаржыландыруының жүргізілуі
Дәріс сұрақтары:
1. IAS, AAOIFI, IIFM, IFSB ұйымдары туралы түсінік
2. Исламдық қаржы инститттарының бухгалтерлік және аудиторлық комиссиясы
Негізгі (түйінді)түсініктер -IAS, AAOIFI, IIFM, IFSB
Таяу Шығыстың тез дамушы елдерінде (онда ғана емес) инвестициялардың дамуымен ислам дәстүрлері бойынша қаржылық есеп үлкен әйгілілікке ие екені ешкім үшін құпия емес. Бір уақытта есептілікке қысым да өсе түседі: IASB дәстүрлі, халықаралық стандарттармен қайшылықтарды жою үшін бір әрекет жасауы қажет, ал оны «Үстіңгі жақтан» - бұл жерде біз ислам заңдары бойынша жалған-халықаралық есептілікті жасау жөніндегі жаңа нұсқаулар туралы айтамыз- немесе «төменгі жақтан» жасау керек. Соңғы нұсқа күн сайын шындыққа жанасуда, себебі қазір тап мұндай нұсқау ресми болмаса да, бар. Егер осыған ұқсас әрекеттер жасалса, онда мұндай реформа бір қатарлы емес болып бағаланады: ислам елдеріндегі діни дәстүрлер өте күшті. Оған қоса сарапшылардың басым бөлігі индустрия және нарықтардың дамуымен бүкіл әлем бойынша бухгалтерлік ережелерді үндестіруден қашықтықта қалу және ыңғайлылықты сезіну қиынға соғатынын мойындауға мәжбүр. Ислам елдеріндегі қаржылық активтер 2011 жылы 1,3 триллион долларды құраған, оның өсуі соңғы бес жыл ішінде 150 % құрады. Осы уақытта бухгалтерлік есептілікті реттеу халықаралық әзірлеушілердің қолында, олар стандарттарды әзірлеу кезінде Шариғат заңдарына сүйенеді. Бұл стандарттар өте ірі батыс инвесторларын жаңылыстырады- олардың ішінде жергілікті нарыққа кіруге ниет білдірген инвестициялық банктер де бар. Керісіншесі де дұрыс. Ислам банктері жұмыс істейтін елдердің көпшілігі қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына сәтті көшкен. Алайда ХҚЕС дәстүрлі-исламдық емес транзакцияларды есепке алу үшін әзірленген, мұнда капиталға пайыздар есептеу және ақшалай алыпсатарлық жасауға рұқсат етіледі. Бұл жерде дау туындайды. Пайыздық кіріс тыйымын бұзбай пайда табу үшін, банкке көп артық әрекеттер жасауға тура келеді – мысалы, өз клиентінің атынан активтерді сатып алу (жылжымайтын мүлік сияқты) және клиент заңды иеленуге рұқсат алмағанша оны жалға беру. Қазіргі уақытта қолданыстағы ХҚЕС сәйкес – бұл қаржылық жалға беру сияқты қарастырылады, ал банкке лизингті кредит ретінде оған есептелетін пайыздармен бірге көрсету керек болады - бұл шариғат заңдарына қайшы келетіні анық,- дейді сарапшылар. «ХҚЕС дәстүрлі түрде нысан мазмұнына басымдылықты береді, ал Шариғат заңдары керісінше талап етілген нысанға сай болумен байланысты»-деп түсіндіреді PricewaterhouseCoopers директоры Эндрю Хокинс (Andrew Hawkins).
Бұл мәселенің шешімі бар ма? Бар. Сарапшылар IASB-ден ислам есептілігі тақырыбына арналған бір-жалғыз ресми нұсқау қажет дейді. Ол бүкіл әлем бойынша қолданылатын амалдарды және исламдық есептілікті халықаралық стандарттармен үндестіруді қамтамасыз етеді. IASB мұндай құжатты әзірлеуге ықпалды халықаралық ұйымдарды қатыстыруда – мысалы, Азия-Тынық мұхиттық аймақтың стандарттар әзірлеушілер тобы (AOSSG). Өз құзіретінде қаржылық есептіліктің стандарттарын әзірлеумен айналысатын 24 түрлі ұйымдар осы жылдың басында AOSSG-дің сұрауына теріс жауап берді, ал ол сұрау исламдық елдер мен одан әрі бөлек стандарттарда қалу мүмкіндігіне қатысты жүргізілген. Бұл мүмкін емес-деді сауалнамаға жауап берушілер- себебі бұл жағдайда ХҚЕС конвергенциясы жүзеге асырылмайды.
Алайда IASB ислам әлеміне «енуі» қандай жағдайда болмасын оңай да қарапайым болмайды. Дегенмен, халықаралық әзірлеушілер олардың жұмыс жоспарында мұндай тармақ бар екенін және олар осы іспен жақындағы айлар ағымында тығыз айналысуға кірісетінін айтқан, ХҚЕС бойынша Кеңесте исламдық есептіліксіз де бүгінгі күнде өте көп жұмыс бар екені туралы дерек құпия емес. Олар осы жаңа мәселемен жақындағы уақытта айналыса алу мүмкіндігі үлкен күмән тудыруда.
ХҚЕС негізгі ойына қатысты тағы бір сәт бар – бұл барлық әрекеттердің секторлары мен бағыттарына арналған «әмбебаптылық» идеясы. Исламдық қаржыларға арнайы стандарттар мен нұсқаулар қабылдау, ХҚЕС-тың бұл идеясы жұмыс істемейді дегенді білдіреді. Мысалы, ислам банктеріне жоғарыда көрсетілген мысалға сәйкес жалға беруді қайта санаттандыруға болар еді, бірақ IASB бұған барады ма? Екіталай, өйткені бұл барлық базалық бухгалтерлік қағидаттарды бұзу болып табылады, сонымен қатар дәстүрлі банктерге қатысты әділ емес болады, оған қарсы соңғылары бүлік шығарулары мүмкін.
АҚШ-та шаруашылық есеп саясатын (GAAP) тәуелсіз бухгалтерлердің кәсіби ұйымы – есеп стандарттарын дайындау жөніндегі Кеңес дайындайды.
FASB – үкіметтік емес инстанция және оның қызметі еліміздің түрлі компанияларында қолданылатын есептің бірыңғай рәсімдері мен есептілік үлгілерін жетілдіруге бағытталған.
Бағалы қағаздардың екінші нарығында белсенді жұмыс істейтін АҚШ-тың ірі корпорациялары жыл сайын өздерінің есептерін федералды үкіметтің бөлімшесі – SEC бағалы қағаздар жөніндегі Комиссияға тапсыруға міндетті.
(SEC- Securities & Exchange Commission)
SEC те, FASB сияқты, бірақ өз тұрғысында стандарттар құрады және олардың орындалуын мұқият бақылайды. Бұл жағдайда үкімет мүдделердің құқығын қорғау үшін өзінің биліктік өкілеттіктерін қолданады.
SEC-ті үкіметтің «шынжырдағы күшігі» деп жай айтпайды («watch dog» agency of federal government).
UK (United Kingdom of Great Britain) үкіметтік емес кәсіби ұйымдар дайындайтын және жүйелі түрде жаңартылатын FRS қаржылық есептік стандарттары және SSAP стандарттық есептік тәжірибе нормалары қолданылады.
(FRS- Financial Reporting Standards)
(SSAP- Statements of Standard Accounting Practice)
Бақылау сұрақтары:
1. Есеп үлгілерінің түрлері мен тиімділігі?
2. Бақылаушы ұйымдар.
Дата добавления: 2015-11-26; просмотров: 62 | Нарушение авторских прав