Класть, покласть, ложить.

Практычны модуль № 7.

Тэма: СІНТАКСІЧНАЯ СТЫЛІСТЫКА

І. Тэарэтычная частка

1. Дзеепрыметныя словазлучэнні.

2. Дзеепрыслоўныя словазлучэнні.

3. Канструкцыі з аддзеяслоўнымі назоўнікамі.

4. Новыя з’явы ў сучасным сінтаксісе. Экспрэсіўнае вылучэнне членаў сказа. Адчляненне. Сегментацыя. Назоўны ўяўлення. Адчленены інфінітыў. Займеннікава-назоўнікавыя канструкцыі. Назоўнікава-займеннікавыя канструкцыі. Далучальныя канструкцыі. Парцэляцыя. Уводныя, устаўныя словы і сказы. Стылістычнае выкарыстанне звароткаў.

5. Асаблівыя прыёмы стылістычнай арганізацыі маўлення. Перыяд. Стылістычныя і рытарычныя фігуры. Анафара. Эпіфара. Хіязм. Зеўгма. Алюзія. Сінтаксічны паралелізм. Кальцо страфы. Капазіцыйны стык (эпанафара). Градацыя. Антытэза. Паўтор. Рытарычнае пытанне. Рытарычны зваротак.

ІІ. Развіццёвая частка

Заданне 1. Прачытайце. Прааналізуйце сінтаксічныя адзінкі (пункт 4 тэарэт.часткі) са стылістычнага гледжання. Якія з гэтых адзінак, на Вашу думку, робяць тэкст надзвычай экспрэсіўным?

Класть, покласть, ложить...

Марина Королева (блог автора) (сайт)

"Российская газета" - Неделя №5252 (173) от 5 августа 2010 г.

Кажется, это уже знают все! И не должно остаться ни одного человека, который мог бы всерьез, без иронии, произнести глагол ложить. О том, что его не существует, многие припоминают по сцене из фильма "Доживем до понедельника", где учительница начальных классов возмущается манерами своих учеников: "Я им говорю: "Не ложьте зеркало в парту!" А они все ложат и ложат, все ложат и ложат".

Господа, в русском языке нет слова ложить! И до последнего времени я надеялась, что дополнительных напоминаний это уже не требует.

Однако интернет-сайт "Культура письменной речи" (gramma.ru) c удивлением констатирует, что еще есть люди, у которых глаголы класть, положить, наложить вызывают вопросы. И, как выясняется, у многих в ходу глагол... покласть. Да-да, именно покласть. Действительно, трудно отрицать, что это слово встречается у некоторых писателей девятнадцатого - начала двадцатого века. Например, оно есть в тексте есенинской "Песни о собаке" ("Вышел хозяин хмурый, Семерых всех поклал в мешок...") или в некрасовской поэме "Мороз, Красный нос" ("Окончив привычное дело, на дровни поклала дрова...").

Так что же, получается, и мы можем использовать глагол покласть? Чем мы хуже Есенина и Некрасова? Но, как справедливо отвечает gramma.ru, слова покласть в современном русском языке уже нет, и во всех словарях оно дается с пометой "устаревшее и просторечное". Так же, как и слова накласть. Что же касается слов положить, наложить, класть, то при их употреблении в устной речи или письме нужно прежде всего иметь в виду границы сочетаемости этих глаголов с другими словами.

Например, слово наложить - крайне многозначное. Накладывают гипс, жгут, повязку, мазь (как видите, речь идет прежде всего о медицине). Можно наложить резолюцию на документ, на имущество можно наложить арест. А можно краску наложить или позолоту. Увы, вполне можно и руки на себя наложить - так говорят о том, кто решился на отчаянный шаг и покончил с собой.

И это, пожалуй, самое скверное значение глагола наложить. О других же значениях, исключительно разговорных, вы, я полагаю, и сами знаете.

Для обозначения незаконченного действия в речи сегодня используют глаголы класть, возлагать, укладывать, раскладывать, например: "класть гарнир на тарелку", "укладывать шпалы", "раскладывать салфетки на столе", "возлагать венки к монументу" и так далее.

Но, конечно же, никаких ложить и покласть!

Заданне 2. Падрыхтуйце прэзентацыю “Асаблівыя прыёмы стылістычнай арганізацыі маўлення” з прыкладамі з беларускамоўных газет.

ІІІ. Практычная частка

Заданне 1. (практыкаванне 91 з практыкума М.Я. Цікоцкага, А.М. Цікоцкага)

Выпраўце сказы, у якіх ёсць памылкі ў выкарыстанні дзеепрыметнікаў і дзеепрыметных словазлучэнняў.

1) Павялічваецца попыт з боку ўсіх слаёў нашага насельніцтва на друк, выходзячы ў краінах развітой дэмакратыі. 2) З аганьком, творча працуе сельсавет. Тут пастаянныя камісіі дапамагаюць калгасам лепш выконваць стаячыя задачы. 3) На прадпрыемстве яго ведаюць як выдатнага майстра сваёй справы, заўсёды знаходзячагася ў курсе ўсіх навінак у такарнай справе. 4) У склад рэдкалегіі павінны ўвайсці людзі, любячыя сельскагаспадарчую вытворчасць, якія карыстаюцца аўтарытэтам і павагай калгаснікаў. 5) У вобласці многа абложных земляў, не патрабуючых вялікіх капітальных укладанняў для іх асваення і на якіх можна атрымаць добры, устойлівы ўраджай.

Заданне 2. (практыкаванне 96 з практыкума М.Я. Цікоцкага, А.М. Цікоцкага)

Перакладзіце з рускай на беларускую мову наступныя сказы з дзеепрыметнымі і дзеепрыслоўнымі словазлучэннямі. Растлумачце, у чым заключаюцца стылістычныя асаблівасці перакладу.

1) Закинув головы, мальчики молча любуются птицами, не отрывая глаз от них, – усталых глаз, сияющих тихой радостью, не чуждой завистливого чувства к этим крылатым существам, так свободно улетевшим от земли в чистую, тихую область, полную солнечного блеска (М. Горький). 2) Ошеломленное, оглохшее от шума, задерганное этой пляской мертвой материи двуногое существо, все в черной копоти и масле, странно смотрит на меня, сунув руки в карманы штанов (М. Горький). 3) Везде, над головой, под ногами и рядом с тобой – живет, грохочет, торжествуя свои победы, железо. Вызванное к жизни силою золота, одушевленное им, оно окружает человека своей паутиной, глушит его, сосет кровь и мозг, пожирает мускулы и нервы и растет, растет, опираясь на безмолвный камень, все шире раскидывая звенья своей цепи (М. Горький). 4) Если вы выглянете из высокого тулупного воротника и оглянетесь вокруг, то увидите, что в окрестном мире нет ничего другого, кроме печальной, все больше сгущающейся мглы да вас, затерявшихся посредине ее. Поскорее завернетесь вы снова в тулуп и вполне доверитесь кучеру, который, наверное, знает свое дело, да еще неслышному, странно вдруг замедлившемуся течению времени (В. Солоухин). 5) Алые облака, округлые, как бы туго надутые, плыли по небу с торжественностью и медленностью лебедей; алые облака плыли и по реке, окрашивая цветом своим не только воду, не только легкий парок над водой, но и широкие глянцевые листья кувшинок; белые свежие цветы водяных лилий были как розы в свете горящего утра; красные капли росы падали с наклонившейся ивы в воду, распространяя красные, с черной тенью круги (В. Солоухин).

Заданне 3. (практыкаванне 70 з практыкума М.Я. Цікоцкага, А.М. Цікоцкага)

Адзначце, якія рытарычныя фігуры выкарыстаны ў наступных прыкладах, дайце ім стылістычную ацэнку.

І. А дзе ж той выхад? Дзе збавенне

З няволі цяжкай, з паланення?

Адзін ён ёсць: зямля, зямля,

Свой пэўны кут, свая ралля:

То – наймацнейшая аснова

І жыцця першая ўмова.

Зямля не зменіць і не здрадзіць,

Зямля паможа і дарадзіць,

Зямля дасць волі, дасць і сілы,

Зямля паслужыць да магілы,

Зямля дзяцей тваіх не кіне,

Зямля – аснова ўсёй айчыне.

(Я. Колас)

ІІ. Восень шэрыя заслонкі

Моўчкі клала на адхон.

Восень шла ў сырым тумане

Восень клыгала ў гары,

Восень песні пела зрана,

Восень ныла ўвечары;

Восень слала дзень свой хмурны

Па падатак у лясы,

Каб на долы стол хаўтурны

Там заслаў ёй абрусы.

(Я. Колас)

ІІІ. Надакучыла ж зіміца!

Прыхадзі хутчэй, вясна:

Ты – крылатая зарніца,

Ты – прызыўная струна,

Ты – дзяўчынка-чараўніца,

Ты прыветна, ты ясна,

Гучнай радасці паўна;

Ты – надзей і мар злучэнне,

Ты – гром песень, цішыня,

Ты – надзорнае імкненне,

Ты – прастора-шырыня,

Ты – прыгожасць-летуценне,

Ты – развага-глыбіня,

Усмех радаснага дня.

Прыхадзі ж, вясенька-радасць,

Буйна росамі заззяй,

Хай твая краса дабра дасць

І абудзіць гэты край!

(Я. Колас)

IV. Ды хіба ж мы праў не маем,

Сілы шлях свой адзначаць

І сваім уласным краем

Край свой родны называць?

(Я. Колас)

V. Часцей, часцей прыпамінай

Імёны паўшых смерцю храбрых

За родны край, наш мілы край, –

Каб над зямлёй, што млела ў ранах,

Плыў гэты сіні-сіні ранак,

Цвіў гэты белы-белы май, –

Часцей, мой друг, прыпамінай!

Прыпамінай часцей, мой друг,

Імёны тых, што ўсё ўсе зрабілі, –

Вышэй ўсіх тваіх заслуг,

Што, як і ты, да слёз любілі

Маністы ўвосень на рабіне

І ў ліпкіх смолках майскі луг, –

Не забывай пра іх, мой друг!..

(Н. Гілевіч)

VІ. Калі вораг сарве яблык, паспеўшы ў нашым садзе, то яблык разарвецца ў яго руках гранатай! Калі ён сажне жменю нашых цяжкіх каласоў, зерне вылеціць і паразіць яго свінцовым дажджом! Калі ён падыдзе да нашых чыстых, сцюдзёных крыніц, яны перасохнуць, каб не даць яму вады (Я. Купала).

VІІ. 1) Здаецца, там лечацца раны чалавечай душы. Здаецца, тут усё існуе на вялікую радасць (К. Чорны). 2) Пачалася ноч… Ужо больш за гадзіну ступае і ступае, упёршыся плячамі ў хамут і храпучы, чорны конь (І. Пташнікаў). 3) За ёю былі прыдняпроўскія адхоны, вёскі, пушчы і мястэчкі. За ёю былі замшэлыя замкі, чорныя хаты і старажытныя белыя званіцы (У. Караткевіч). 4) Лес шумеў. Смутна шумеў стары лес (Я. Колас). 5) Ідзе час, а я ўсё сяджу. Сяджу без дум, без сілы (В. Быкаў). 6) Прыстаў грозна зірнуў на ўрадніка. Ураднік апусціў вочы і зірнуў на стражніка, стражнік – на соцкага. Соцкі стаяў бокам і смяяўся ў рукаў (Я. Колас). 7) І ў светлым вобразе дзяўчыны, якую палюбіў яе сын, а за ім і яна, і ў самім пачуцці гэтым – узнагародзе за яе нялёгкае ўдовіна жыццё, было і сапраўды нешта сонечнае, яснае, залатое… (Я. Брыль). 8) Ішлі сівыя ветэраны і бязвусая моладзь. Плячо да пляча, локаць да локця. Сябры. Паплечнікі (З газеты). 9) Адзін накраў – багацце множыў, другі згалеў, галей сабакі… Бяду нажыці ўсякі можа, бяды пазбыцца – не ўсякі (Я. Купала). 10) Ты да чалавека з душой, а ён да цябе спіной (Прыказка).

Дата добавления: 2015-12-08